دوبل : اصطلاحی فرانسوی بمعنای دوبرابر ، مضاعف ، دو چندان
دوبله : لغتی فرانسوی بمعنی دوبرابر ، مکرر ، مضاعف . عمل تغییر دادن مکالمه فیلمی از زبان اصلی به زبانی دیگر
دوبلاژ : اصطلاحی فرانسوی به معنای برگرداندن مکالمه فیلم از زبانی به زبان دیگر
دوبله کردن : مصدر مرکب (از دوبله فرانسوی + کردن ، مصدر فارسی) در اصطلاح سینما برگرداندن مکالمه فیلم است از زبانی به زبان دیگر. در اصطلاح ، ضبط کردن مکالمات روی نوار فیلم است به زبانی غیر از زبان اصلی با شرط انطباق حالات و حرکات متکلم و انطباق آلات نطق او با حالات ادای کلمات و آلات نطق بازیگران اصلی فیلم
(لغتنامه دهخدا . جلد 7 . صفحات 11172 و 11173 نشر انتشارات و چاپ دانشگاه تهران با همکاری چاپ روزنه . چاپ دوم از دوره جدید: 1377)
دوبله فیلم دوبله کردن در فیلمسازی فرایند اضافه کردن گفتگوی جدید یا سایر صداها به مسیر صوتی یک تصویر متحرک که قبلا آماده شده است. دوبله آشناترین عامل مخاطبان برای ترجمه فیلمهای زبان خارجی به زبان مخاطبان است. هنگامی که یک زبان خارجی (در فیلم) ادا میشود ترجمه گفتمان اصلی به دقت با حرکات لبهای بازیگران فیلم مطابقت دارد. با این حال به ندرت آهنگهای دوبله شده با کیفیت اصلی مطابقت دارند... فیلمسازان از دوبله برای رفع نقایص فیلمبرداری و صدابرداری همزمان فیلم استفاده میکنند.
(دانشنامه بریتانیکا - ذیل لغت دوبله - https://www.britannica.com/technology/dubbing-cinema
هنر دوبلاژ در اوایل سال 1931 میلادی ( 1309 هحری شمسی) ابتدا در فرانسه و بعد ایتالیا و انگلستان برای ناطق کردن فیلمهای صامت قدیمی و به عنوان اختراعی گرانبها که صنعت سینما را زنده کرد ، شکل گرفت تا جائی که بدون آن ، سینما -حتی سینمای ناطق- ارزش واقعی خود را نداشت.
(به نقل از فرانسوا تایموری. مجله ستاره سینما. شماره 24 . در مورخه 1333/10/22 )
دوبله یعنی دوباره کاری. چون بجای آنکه تصویر و صدا را همزمان ضبط کنند ، یکبار تصویر را ضبط میکردند و یکبار هم صدا را.
(ابوالحسن تهامی. چه ونه فیلم دوبله کنیم. ص 16)
دوبله کردن ، نقطه شروع تکامل هنر جدید فیلم ناطق بود.
(آرتور نایت. تاریخ سینما. ترجمه نجف دریابندری)
دوبله چیست و مراحل انجام آن کدامست
دوبله فیلم (در تعریف مدرن آن) عبارت است از فرایندی شامل ضبط و جایگزینی صدای مکالمات هنرپیشگان در رسانه هائی مانند فیلم سینمائی ، فیلم تلویزیونی یا تولیدات داخلی که پس از مراحل تولید آن رسانه انجام میگیرد . مراحل دوبله یک فیلم عبارتست از :
1- ترجمه مکالمات فیلم توسط یک مترجم به زبانی که قرار است دوبله فیلم به آن زبان انجام شود
2- انتخاب مدیر دوبلاژ. مدیر دوبلاژ وظیفه دارد
الف) تک تک جملات فیلم را که از دهان بازیگران خارج میگردد براساس ترجمه ی انجام شده با گفتار جدید روی دهان آنها (از نظر زمان ادای جملات و بعضا کلمات و خجم باز و بسته شدن دهان) با کم و زیاد کردن یا تغییرات لازم در ترجمه (به نحوی که به اصل مفاهیم لطمه وارد نشود) منطبق یا هماهنگ کرده و در اختیار گویندگان قرار دهد.
ب) گویندگان یا دوبلورها را برای دوبله فیلم انتخاب کند. این انتخاب براساس تجربیات وی در تطبیق صدای بازیگر با صدای گوینده یا تطبیق چهره یک بازیگر با صدایی خاص و گاه براساس هماهنگی "قدرت یک بازیگر در بازی" با "قدرت گویندگی یک گوینده" انجام میگیرد.
ج) مدیریت دوبله فیلم در طول دوبله. اصلاح نواقص گفتاری و عدم تطبیق صداها در طول انجام دوبله و هدایت گویندگان در راستای دستیابی به دوبله ای موفق و تحویل پروژه دوبله در موعد مقرر به صاحب فیلم
3- ضبط صدای گویندگان و میکس و مونتاژ صدا با فیلم و تلفیق صداهای اصلی فیلم (اعم از موسیقی و افکتهای صدائی فیلم) با صدای دوبله توسط صدابرداران و مسئول صدابرداری استودیوی دوبله
( منصور ط. )
ریشه کلمه دوبله در زبان انگلیسی
عده ای بر این باورند که اصطلاح دوبله ، لغتی آمریکائی است. این لغت که در زبان انگلیسی دابینگ (dubbing) تلفظ میگردد از زمان اختراع دیسکهای ویتافون بر سر زبانها افتاد. در این دیسکها که به نوعی شبیه به دیسکهای گرامافون بود صدایی جداگانه روی آن ضبط میشد که به نوعی با تصویر فیلم همگام بود و در واقع آنرا همگام میکردند . همگام سازی (time sync) با تطبیق کامل لبها (lip sync) توفیر دارد. این روش روی اولین فیلمهای صامت بکار میرفت. استفاده از دیسکهای ویتافون برای فیلم را در اصطلاح دابینگ میگفتند که بعدها با همان قالب ارتقا یافت. از این روش هرگز در ایران استفاده نشد.
عده ای بر این باورند که دوبله هنر ممکن ها است- موقعیتی برای ارتقای یک اثر هنری – و آخرین شانس برای پوشاندن عیوب موجود در ساختار یک فیلم و جلوگیری از عیان شدن نقصهای موجود در آن . گراهام وی هارتاستون (رئیس بخش پساتولید موسسه فیلمسازی پینه وود) در دفاع از دوبله (که تحت محدودیت های بسیاری از عوامل فنی و هنری است و زمانی انجام میشود که هزینه های مرتبط با فیلم تا آن زمان خرج شده اند) میگوید:
دوبله همیشه در انتهای فرآیند ساخت یک فیلم اتفاق میافتد. در زمان دوبله، عوامل سازنده تمامی زمان و پول خود را صرف بازنویسی و فیلمبرداری چندباره تمامی صحنه های فیلم کرده اند ولی زمانی که نوبت به دوبله میرسد انتظار بر این است که این کار به سادگی و بدون صرف وقت زیاد و در اولین ضبط انجام شود و به اتمام برسد
به عبارتی خاص، دوبله هنر ظریف و نهایی در فیلمسازی است که تمام قوت یک فیلم وابسته به آن است ولی از دید عموم ناظران پنهان بوده است و حتی برخی آنرا بخشی از خود فیلم محسوب نمیکنند!
اینکه دوبله یک فن است یا هنر بارها مورد بحث قرار گرفته است. عده ای معتقدند همچنانکه سایر بخشهایی که ساخت و پردازش یک فیلم موثرند (مانند کارگردانی ، فیلمبرداری ، گریم ، طراحی صحنه و ...) یک فن محسوب میشوند دوبله نیز یک فن و در واقع کاری صنعتی است و ارتباطی با هنر و مباحث هنری ندارد. عده ای دیگر معتقدند دوبله به تنهائی یک آفرینش است و هرآنچه انسان در آفرینش یا خلق آن خلاقیت بخرج دهد و آنرا پرورده تر نماید چنانکه جنبه های زیبائی شناسانه آن بر احدی پنهان نماند هنر است. معتقدند وقتی سینما هنر هفتم است دوبله نیز در زمره این هنر است... اما آنچه مهم است و بر کسی پوشیده نیست آنکه هر دوبله ای دوبله ای هنرمندانه نیست همچنانکه هر اثر نقاشی و خوشنویسی و معماری که صرفا برای خالی نبودن عریضه و پول و سفارش آفریده شده باشد هنر نیست.